ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ / ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ/ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Δ.1.ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΤΙΚΕΣ  ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ

             «Χάτι Σερίφ» (1839)

             «Χάτι Χουμαγούν» (1856)

             θεωρητική ισονομία

             θρησκευτική ελευθερία                                            ανάπτυξη εμπορίου –οικονομίας

             δημογραφική αύξηση ποντιακού πληθυσμού

             καλλιέργεια ελληνικής παιδείας

             ανάπτυξη της νεοελληνικής συνείδησης

             ποντιακός ελληνισμός από κρησφύγετα στα παράλια (καινούρια χωριά, εκκλησίες, σχολεία)

             έλεγχος εμπορίου Εύξεινου Πόντου και ενδοχώρας

             Τραπεζούντα ακμάζει ξανά

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ξυλεία

             απέραντα δάση (έλατα, πλατάνια, πεύκα κ.α.)

             Σινώπη, Τρίπολη, Κερασούντα, Τραπεζούντα, Σούρμενα

             Κερασούντα : εργοστάσια ατμοπριόνων για ξυλεία από έλατα

             Εξαγωγές λεπτοκαρυάς στο Αμβούργο, Τεργέστη, Ν. Υόρκη, Ρωσία

Αγροτική παραγωγή

             σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, όσπρια, πορτοκάλια, γεώμηλα, εξαίρετα καπνά Αμισού και Μπάφρας

             Τυροκομικά προιόντα : δημοφιλή στην Κωνσταντινούπολη κ.α.

Μεταλλευτική δραστηριότητα

             Πλούσια κοιτάσματα αργύρου, χαλκού και μολύβδου στην οροσειρά του Παρυάδρου (Αργυρούπολη-Τρίπολη)

Βιοτεχνία – βιομηχανία

             χρυσοχοΐα, σιδηρουργία, χαλκουργία, ναυπηγική

Εμπορική δραστηριότητα

             (κυρία πλουτοπαραγωγική πηγή

             εμπορικά κέντρα : Αμισός, Τραπεζούντα, Κερασούντα, Οδησσός, Βραΐλα, Νοβοροσίσκι, Σεβαστούπολη.

             Νεότουρκοι προσπαθούν να περιορίσουν το εμπόριο των χριστιανών

             συνεργασία χριστιανών με τοπικές μουσουλμανικές εθνότητες

             Τα σπουδαιότερα εμπορικά κέντρα

Τραπεζούντα :

             ως 1869 : 40% εμπορίου Περσίας κέρδος 200.000.000 φράγκα το χρόνο

             ελληνικά εμπορικά υποκαταστήματα και πρακτορεία μεταφορών στη Ρωσία, Περσία, Αγγλία, Κωνσταντινούπολη, Μασσαλία κ.α.

             εμπορικό σταυροδρόμι μεταξύ Δύσης και Ανατολής

             μετά το 1869 (Διώρυγα Σουέζ) :  σταδιακή παρακμή

             και μετά το 1883 τέσσερις ελληνικοί τραπεζικοί - εμπορικοί οίκοι Τραπεζούντας και υποκατάστημα Τράπεζας Αθηνών ελέγχουν οικονομία ανατολικού Πόντου. 

λιμάνι Αμισού :

             εξαγωγές καπνού κ.α.

1869 : 156 /214 επιχειρήσεις ελληνικές

Κερασούντα : εφοπλιστικοί - εμπορικοί οίκοι Κωνσταντινίδη, Κακουλίδη, Σούρμελη, Πισσάνη

 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

             αποτέλεσμα της οικονομικής άνθησης

             επιχειρηματίες πρόσφεραν ποσά υπέρ θρησκευτικών, εκπαιδευτικών, φιλανθρωπικών ιδρυμάτων

             αξιόλογοι επιστήμονες για ειδίκευση σε πανεπιστήμια Ευρώπης, για να μεταφέρουν νέες επιστημονικές μεθόδους διδασκαλίας.

Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας

             ίδρυση 1682 από Σεβαστό Κυμινήτη

             λειτούργησε μέχρι το 1922

             έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πνευματική-ηθική ανάπλαση -ανάπτυξη εθνικής συνείδησης.

Τα στατιστικά στοιχεία

             αρχές 20ού αιώνα κάθε ποντιακό χωριό με σχολείο – εκκλησία

             στατιστική Παναρέτου (1913): 697.000 ΄Ελληνες

             Γ. Λαμψίδης : 1.890 εκκλησίες, 22 μοναστήρια, 1.647 παρεκκλήσια, 1.401 σχολεία με 85.890 μαθητές

Το ελληνικό τυπογραφείο

             1880 Τραπεζούντα

             ανάπτυξη εθνικής συνείδησης - προετοιμασία για αντικατάσταση οθωμανικού καθεστώτος από ελεύθερο - δημοκρατικό πολίτευμα.

Η πατριωτική δράση της αστικής τάξης

             οι αστοί πρωτεργάτες στον αγώνα για ελευθερία

             πατριωτική δράση (από ρωσο-οθωμανικό πόλεμο 1828-1829 ως κρητική εξέγερση 1866-67)

             εθελοντική συμμετοχή των Ποντίων αγωνιστών στους ελληνο-οθωμανικούς πολέμους

             οικονομική ενίσχυση υπέρ των αγώνων (1912 : 12.000 λίρες ΄Ελληνες Σαμψούντας στο ελληνικό Ναυτικό)

Η εχθρική πολιτική των Νεοτούρκων και η απόφαση για δημιουργία αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας

             δυσμενή οικονομικά, εκπαιδευτικά, στρατιωτικά και θρησκευτικά μέτρα

             αντίθεση με εξαγγελίες Προέδρου Η.Π.Α. Γ. Ουίλσον(αυτοδιάθεση λαών)

             Πόντιοι (κυρίως Διασποράς) αποφασίζουν να αγωνιστούν για Ποντιακή Δημοκρατία

Δ.2. ΑΓΩΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ (1917-1922)

Πρωτεργάτες

΄Ελληνες Διασποράς :

1.            Κ. Κωνσταντινίδης (Μασσαλία)

2.            Β. Ιωαννίδης και Θ. Θεοφύλακτος (Βατούμ)

3.            Ι. Πασσαλίδης (Σοχούμ)

4.            Λ. Ιωαννίδης και Φ. Κτενίδης (Κρασνοντάρ)

΄Ελληνες ιστορικού Πόντου :

1.            μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος

2.            μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός Καραβαγγέλης

Η ρωσική κατοχή και η προεδρία του Χρύσανθου  (Απρίλιος 1916-Φεβρουάριος 1918)

             Απρίλιος του 1916 (λίγο πριν από ρωσική κατοχή) : παράδοση Τραπεζούντας από Τούρκο Βαλή Μεχμέτ Τζεμάλ Αζμή μπέη στο μητροπολίτη Χρύσανθο.

             Χρύσανθος δεκτός από Ρώσους - προξενικούς εκπροσώπους (συνετή πολιτική προς μουσουλμάνους)

             δίχρονη προεδρία Χρύσανθου : δημοκρατία – αρμονική συμβίωση χριστιανών και μουσουλμάνων

             Φεβρουάριος 1918 :  ρωσικός στρατός εγκαταλείπει Τραπεζούντα 

             Ο Πόντος υπό την κατοχή των Νεοτούρκων

Οι διώξεις και οι πρώτες προσπάθειες των Ποντίων για την ίδρυση κράτους (1917)

             Διώξεις Νεοτούρκων εναντίον Ποντίων

             φυγή Ελλήνων ανατολικού Πόντου -Καρς προς Ρωσία (εμφύλιος)

             Ιούλιος 1917, Ταϊγάνιο: Α’ Πανελλήνιο Συνέδριο Ελλήνων Ρωσίας: εκλογή Κεντρικού Συμβουλίου για δημιουργία ανεξάρτητου Ποντιακού Κράτους (προσωρινή έδρα το Ροστόβ)

             Πόντιοι Διασποράς οργανώνονται : Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Βόλος, πόλεις εξωτερικού.

Η δράση του Κ. Κωνσταντινίδη (Μασσαλία)

             υπομνήματα προς συμμαχικές δυνάμεις

             χάρτης με σύνορα προτεινόμενης ποντιακής δημοκρατίας (και καρτ-ποστάλ με γραπτό κείμενο) 

             Ρωσική επανάσταση (1917) ξεσηκώνει ΄Ελληνες Πόντου για εθνικό αγώνα

             Φεβρουάριος 1918, Μασσαλία :  πρώτο παγκόσμιο Παν-ποντιακό Συνέδριο (τηλεγράφημα Κ. Κωνσταντινίδη προς Λ. Τρότσκι για υποστήριξη της Σοβιετικής ‘Ενωσης)

Η στάση της κυβέρνησης Βενιζέλου

             αρχικά σύμφωνη με αγώνα και εθνικές διεκδικήσεις Ποντίων

             αλλαγή στάσης Βενιζέλου στο Συνέδριο Ειρήνης (Παρίσι, Δεκέμβριος 1918) : 

             Υπό την πίεση των δυνάμεων

             Ελ. Βενιζέλος δεν συμπεριέλαβε Πόντο στις ελληνικές διεκδικήσεις

             συμφώνησε να παραχωρηθεί στην Αρμενική Δημοκρατία (υπό ίδρυση)

Οι αντιδράσεις των Ποντίων     

             απογοήτευση - έντονες διαμαρτυρίες Ποντίων (συνέδρια Μπακού, Κρασνοντάρ, Βατούμ, Μασσαλία)

             τηλεγραφήματα ποντιακών σωματείων στο Παρίσι για να μεταπείσουν τον πρωθυπουργό

ο Χρύσανθος στο Παρίσι

             Απρίλιος 1919 :  επίσκεψη μητροπολίτη Χρύσανθου στο Βενιζέλο στο Παρίσι

             διεξοδική ενημέρωση - απόφαση Βενιζέλου να ενισχύσει προσπάθειες Ποντίων

             έγκρισή του στο μητροπολίτη να συνεχίσει προσπάθεια ενημέρωσης των πολιτικών

             κατανόηση αντιπροσώπων για αιτήματα Ελληνοποντίων (εξαίρεση οι Άγγλοι) στην πρόταση του μητροπολίτη να γίνει ο Πόντος

             Πρόεδρος Η.Π.Α. Ουίλσον συμφωνεί με ανακήρυξη ανεξαρτησίας Πόντου υπό ελληνική εντολή

ο Χρύσανθος στο Εριβάν

             επίσκεψη Χρύσανθου στο Εριβάν : διαπραγματεύσεις με Αρμένιους και μουσουλμάνους Πόντου για συνομοσπονδίας

             αμοιβαία καχυποψία - απώλεια πολύτιμου χρόνου

Η Συνθήκη Φιλίας Μπολσεβίκων-Κεμάλ– Ενίσχυση του Κεμάλ

•             Μάρτιος του 1921 : Συνθήκη φιλίας και συνεργασίας μεταξύ Μπολσεβίκων

             Οικονομική, στρατιωτική, ηθική ενίσχυση Κεμάλ >> συνέχιση επιχειρήσεων κατά Ποντίων

             υπερβολικές απαιτήσεις στη Συνδιάσκεψη Λονδίνου (δεν απορρίπτονται από συμμάχους)

Οι πρωτοβουλίες του μητροπολίτη Αμάσειας Γερμανού

             10 Μαρτίου 1921 : πρόταση μητροπολίτη Αμάσειας Γερμανού στον ΥΠΕΞ Μπαλτατζή για συνεργασία με Κούρδους και Αρμένιους εναντίον Κεμάλ

             κυβέρνηση Γούναρη δεν πήρε πρωτοβουλία >> απογοήτευση Ποντίων

             Δύο Συνέδρια (πρωτοβουλία Γερμανού Καραβαγγέλη) : Κωνσταντινούπολη (17 Αυγούστου 1921 ) - Αθήνα (4 Σεπτεμβρίου 1921)

Η τελευταία προσπάθεια ποντοαρμενικής συνεργασίας – Η κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου

•             αρχές 1922 :  τελευταία προσπάθεια ποντοαρμενικής συνεργασίας

             Αύγουστος 1922: αντεπίθεση Κεμάλ (με υποστήριξη μπολσεβίκων, Ιταλίας, Γαλλίας και σιωπηρή σύμπραξη Αγγλίας)>> κατάρρευση μετώπου

             καταδίκη σε θάνατο των πρωτεργατών του ποντιακού αγώνα

Οι Πόντιοι της Ρωσίας

             500.000 Πόντιοι στη Ρωσία

             1918 : ομαδικές μετοικεσίες καταδιωγμένων Ποντίων στη Ρωσία >>> άνω 750.000

             Σήμερα : άνω των 500.000 Ποντίων (διατηρούν ελληνοποντιακές παραδόσεις)

Η Συνθήκη της Λωζάννης 1923

             αναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών >> τέλος ελληνικής παρουσίας στον Πόντο

Δ.3.Η ΜΕΘΟΔΕΥΜΕΝΗ ΕΞΟΝΤΩΣΗ (ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ) ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

Χρονικά όρια και αριθμητικά δεδομένα

•             γενοκτονία Αρμενίων (1915)

•             μεθοδευμένη εξόντωση Ποντίων :  1916-1923.

•             θανατώθηκαν 353.000 από τους 697.000 Πόντιους του 1913 (πάνω από 50%)

             τρόποι εξόντωσης :  δολοφονίες σε  πόλεις και χωριά, εξορίες, φυλακές, τάγματα εργασίας(«αμελέ ταμπουρού»)

Σύγκριση με γενοκτονία Εβραίων

•             πολλά κοινά χαρακτηριστικά

             δύο βασικές διαφορές (Π. Ενεπεκίδης)

             καμία ιδεολογική, κοσμοθεωρητική ή ψευδοεπιστημονική θεμελίωση περί γενετικής, ευγονικής και αρίας ή σημιτικής φυλής

             Εξυπηρετούσε την πρακτική πολιτική σκοπιμότητα της εκκαθάρισης της Μ. Ασίας από το ελληνικό στοιχείο.

Η δεύτερη φάση των διωγμών

•             19 Μαίου 1919 : αποβίβαση Κεμάλ στη Σαμψούντα >>> οργάνωση β΄ φάσης διωγμών

Η ανταλλαγή και η διασπορά των Ποντίων

•             24 Ιουλίου 1923 : Συνθήκη Λωζάννης (σύνορο ο ‘Εβρος)

             30 Ιανουαρίου 1923 : σύμβαση Λωζάννης Περί ανταλλαγής των Πληθυσμών

             οι περισσότεροι Έλληνες ήδη είχαν εγκαταλείψει την περιοχή πριν από τη σύμβαση

Παρευξείνιος ελληνισμός :

             εξοντώθηκε (1914-1924) ή

             έφυγε προς Ευρώπη, Αμερική, Περσία (Ιράν), Σοβιετική ΄Ενωση, Ελλάδα.